Rossiyaning oltin-valyuta zaxiralari: hajmi, tuzilishi, dinamikasi

2024 Muallif: Howard Calhoun | [email protected]. Oxirgi o'zgartirilgan: 2024-01-17 19:12

Rossiyaning oltin-valyuta zaxirasi qimmatbaho metallar, olmoslar, asosiy konvertatsiya qilinadigan xorijiy valyutalar, zaxira pozitsiyalari, maxsus qarz olish huquqi va boshqa yuqori likvidli aktivlar koʻrinishidagi strategik zaxira hisoblanadi. U pul-kredit tartibga solishning davlat tuzilmalari tomonidan rublning ayirboshlash kursini ushlab turish, to'lov balansi taqchilligini moliyalashtirish va ichki iqtisodiyotni qo'llab-quvvatlash uchun ishlatilishi mumkin. Hukumat (Moliya vazirligi) va Markaziy bank zahiralaridan iborat.

Bozor qonunlari barqaror, bashorat qilinadigan, rejalashtirilgan oqimni nazarda tutmaydi. Aksincha, cho'qqilar, tanazzullar, tsiklik rivojlanish zamonaviy jahon iqtisodiyoti uchun tabiiydir. Kuchli pasayish oqibatlarini yumshatish, moliya tizimini yonilg'i bilan ta'minlash, ishlab chiqarishni rag'batlantirish maqsadida ko'plab mamlakatlar o'z mablag'larining bir qismini milliy oltin-valyuta zaxiralarida to'playdi. Ularning global ta'minoti 12 trillion dollarga teng.

Mamlakat boʻyicha oʻlcham

Rossiyaning 2014-yildagi oltin-valyuta zaxiralari (1-avgust holatiga koʻra)468,4 milliard dollarga teng bo'ldi. Bu barcha davlatlar orasida oltinchi ko‘rsatkichdir. Bunday katta miqdor iqtisodiy tanazzulga nisbatan og'riqsiz dosh berishga, uzoq muddatli istiqbolli loyihalarga sarmoya kiritishga va favqulodda vaziyatlarda mablag'lardan foydalanishga imkon beradi. Shuni ta'kidlash kerakki, ushbu tarixiy bosqichda zaxiralar pasayib bormoqda (iyulning oxirgi haftasida 4 milliardga).

• Dunyodagi eng katta tejamkorlik "lokomotiv" - Xitoy Xalq Respublikasi. Mamlakat o'zining strategik zaxirasini shakllantirmoqda. 2013-yilda u 3,09 foizga o‘sib, 3,8 trillion dollarga yetdi.
• Yaponiyaning zaxiralari uch baravar kam: 2014-yil fevralida ular 1,288 trillion dollarni tashkil qilgan.
• Yevropa Markaziy banki 2014-yil boshida 771,789 milliard dollar zaxiraga ega edi.
• Rossiyaning, Saudiya Arabistoni va Shveytsariyaning valyuta zaxiralaridan koʻp.
• AQSh zahirasi 2014-yil fevral oyida 146,057 milliard dollarni tashkil qildi (18-o'rin).

Tuzilishi

“Oltin va valyuta savati”ni shakllantirish tamoyili zaxirada eng likvidli valyutalar, monetar oltin va boshqa qimmatbaho metallar, xalqaro moliyaviy aktivlarning mavjudligini nazarda tutadi. Valyuta kurslari bir-biriga bog'langan, shuning uchun agar juftlikdagi bitta valyuta arzonlashsa, ikkinchisi mutanosib ravishda qimmatroq bo'ladi. Natijada zaxira fondi hech narsa yo'qotmaydi. Rossiya oltin-valyuta zahiralarining tarkibi jahon iqtisodiyotidagi tendentsiyalarga mos ravishda doimiy ravishda o'zgarib turadi. Ilgari zaxiralar asosini qimmatbaho metallar va AQSH dollari tashkil etgan. Umumiy Yevropa valyutasi evroning muomalaga kiritilishi bilandollarni sezilarli darajada bosdi.

AQSh dollariga juda yuqori darajada qaramlik mamlakatlarni zaxiralarini diversifikatsiya qilishga majbur qilmoqda. Rossiya manfaatdor davlatlarga muqobil jahon valyutasini qabul qilishni (yaratishni) taklif qilmoqda. Shu bilan birga, savatdagi boshqa yetakchi mamlakatlar valyutalarining ulushi kengayib bormoqda. Masalan, zaxira Kanada dollari, Britaniya funti, yapon iyenasi bilan sezilarli darajada to'ldirildi.

• Chet el valyutasining ulushi 85% atrofida. Masalan, 2013-yilning 1-choragida 44,7% AQSH dollari, yevro – 40,3%, funt sterling – 9,9%, Kanada dollari – 2,3%, iyena – 1%.
• Monetar oltin - 8,9%.
• Maxsus qarz olish imkoniyatlari - 2%.
• IMF zaxira pozitsiyalari - 1%.

Oltin zahiralari

Rossiyaning oltin-valyuta zaxirasi nafaqat chet el valyutasiga asoslangan. Qo'riqxona tarkibiga olmos va qimmatbaho metallar ham kiritilgan. Bular oltin, palladiy, kumush, platina quymalari. Oltin eng mashhur uzoq muddatli investitsiya hisoblanadi. Garchi uning bozor qiymati katta tebranishlarga duchor bo'lsa-da, inqiroz sharoitida "sariq metal" eng ishonchli to'lov vositasiga aylanadi.

Mamlakatlar oltin quymalarda mablagʻ toʻplashning maqsadga muvofiqligini turlicha baholaydilar. Bir tomondan, ular jiddiy iqtisodiy inqiroz va mumkin bo'lgan urush sharoitida almashtirib bo'lmaydigan narsadir. Boshqa tomondan, ular iqtisod uchun ishlash o'rniga, o'lik vazn sifatida omborda yotadi. Misol uchun, AQShda zaxiraning 70% dan ortig'i oltin, Xitoyda esa 1,1%. Rossiya oltin zaxiralari bo'yichaMDHda yetakchi – 1040,7 tonna. Biroq, u AQShda saqlanganidan 8 baravar kam.

Oltin zahiralari, 2014

Mamlakat	Mamlakat umumiy valyuta zahiralarining ulushi	Oltin, tonnada
AQSh	71, 7%	8133, 5
Germaniya	67, 8%	3386, 4
Italiya	66, 7%	2451, 8
Frantsiya	65, 6%	2435, 4
Xitoy	1, 1 %	1054, 1
Rossiya	8, 9 %	1040, 7

Dinamikalar

Rossiya Federatsiyasining iqtisodiyoti asosan xom ashyo qazib olish va sotish asosida qurilgan. Hukumat prinsipial pozitsiyani egalladi – u resursga asoslangan iqtisodiyot modelidan voz kechib, yuqori texnologiyali ishlab chiqarishni rivojlantirmoqchi. Buning uchun yillar va ko'p milliard sarmoya kerak bo'ladi. Hozirgacha Rossiyaning valyuta zaxirasi foydali qazilmalar va ularning hosilalarini sotishga asoslangan. Eksportda uglevodorodlar (neft, gaz), neft mahsulotlari va metallar muhim ulushga ega.

Rossiyaning oltin-valyuta zahiralarini tahlil qiladigan boʻlsak, dinamikani yaqqol koʻrish mumkin. Bu dunyoda, xususan, Rossiya gazi va neftining asosiy iste'molchisi bo'lgan Evropada xomashyo bozoridagi vaziyatga kuchli bog'liq. Masalan,1999 yilda zahira fondining tarixiy minimumi qayd etilgan - 10,7 milliard dollar. Oʻsha yili neft narxi 25 yildagi eng past darajaga yetdi va barreliga 10 dollar atrofida boʻldi.

Tarixiy yuqori

2007 yilga kelib neftga keskin talab bor edi. 2008 yil iyul oyida "OPEK savati"ning rekord narxi (turli turdagi neftning bir barrel narxining o'rtacha arifmetik qiymati) qayd etildi - 140,73 dollar. Gaz narxi mos ravishda neft narxiga bog'langan va u osmonga ko'tarilgan. Hukumat shoshilinch valyuta oqimini o'zlashtirishga tayyor emas edi. Kutilmagan foydaning bir qismini oltin-valyuta zaxirasida to‘plashga qaror qilindi. 2008 yil avgust oyida Rossiyaning oltin-valyuta zaxiralari tarixiy eng yuqori ko'rsatkichga - 598,1 milliard dollarga yetdi.

Bugun

Hozirgi tashqi siyosiy vaziyat va tabiiy resurslar narxining pasayishi hukumatni zaxiralarning bir qismini iqtisodiyotni saqlash, armiyani mustahkamlash va oziq-ovqat xavfsizligini ta'minlash uchun ishlatishga majbur qilmoqda. Agar Rossiyaning oltin-valyuta zaxiralari 2014.03.07 da 494,6 milliard dollarni tashkil qilgan bo'lsa, avgust oyiga kelib 468,4 milliard dollarga qisqardi. Yaqin kelajakda ularni ko'paytirish uchun zaxira yo'qligi ko'rinib turibdi. Biroq oltin-valyuta zahiralarining sof hajmi iqtisodiyot samaradorligining ko'rsatkichi emas. Mablag‘lar modernizatsiya, ilmiy izlanishlar, sarmoyalarga yo‘n altirilsa, bugun sarflangan mablag‘ertaga yangi texnologiyalar, zamonaviy ishlab chiqarish, aholi turmush darajasini oshirish, mamlakat xavfsizligini oshirish ko‘rinishida qaytadi.